+670 77879422 grec@apc.gov.tl

Australia, Presidente Autoridade Protesaun Sivil sup. Polisia Ismael da Costa Babo. Partisipa Sorumutu rejionál kona-bá planu integradu ba sustentabilidade seguransa nukleár (REGIONAL MEETING ON INTEGRATED NUCLEAR SECURITY SUSTAINABILITY PLANS) Melbourne-Australia, 22-26 April 2024.

Partisipante Iha sorumutu nee mai husi nasaun sira hotu iha rejiaun ASIA no Pasífiku, delegasaun Timor-Leste lidera husi Prezidenti APC Superintendenta da PNTL, Ismael da Costa Babo akompaña mós husi Diretor Nacional Multilateral e Assessor Sua Excelência Ministro dos Negócio estrageiro e Cooperação de Timor-Leste, baseia ba convite oficila husi IAEA (international Atomic Energy Agency no ASNO (Australia Safegurads and Non-Proliferation Nuclear Office)

Objetivu husi sorumutuk ne’e maka atu:

  1. Aumenta kompriensaun kona-ba seguransa nukleár no oinsá nia kontribui ba uzu pasífika teknolojia nukleár.
  2. Hasa’e konsiénsia kona-ba Planu Integradu Seguransa Nukleár (INSSP) no benefísiu sira husi dezenvolvimentu INSSP.
  3. Interkámbiu informasaun kona-bá nesesidade seguransa nukleár rejionál no mós prátika di’ak liu, dezafiu no oportunidade relasiona ho responde ba nesesidade no implementasaun INSSP.
  4. Aumenta partisipante sira-nia koñesimentu kona-ba instrumentu legál internasionál sira ba seguransa nukleár.
  5. Haforsa konsiénsia kona-ba asisténsia seguransa nukleár ne’ebé disponivel ba nasaun sira ne’ebé partisipa hosi OEA no parseiru internasionál sira seluk.
  6. Aumenta partisipante sira-nia koñesimentu kona-bá instrumentu legál internasionál sira ba seguransa nukleár.
  7. Haforsa konsiénsia kona-ba asisténsia seguransa nukleár ne’ebé disponivel hodi partisipa Pais sira hosi IAEA ho parseiru internasionál sira seluk.

Iha oportunidade ida ne’e mós Presidente APC, Superintendente da PNTL Ismael da Costa Babo, partilha ponto de vista Timor-Leste liuhusi análiza eksterna ba oportunidade no Ameasa nune’e mós Analiza interna ba pontus forte no pontus fraku tuir dinámiku siénsia teknolojia modernu globál ne’ebé loron ba loron lori moris diak ba nesesidade vida umanu nune’e mós lori perigu ba vida umanu, patrimóniu no meiu ambiente sira husi impaktu dezastre asidente boot sira no dezatre naturais hanesan ameasa armas CBRN (cimical, Biological, Radiological and Nuclear).

hodi resilencia hasoru dinâmico sira nee hotu Timor-Leste apresenta estratégia haat tuir ambiente nasional Timor-Leste nia ho estratéjia ofensiva, estratéjia defebsiva, estratégia reorientasaun no estratéjia sobrevivensi.

Para iha sustentável harusu ameasa armas nuklear Presidente APC, Superintendente da PNTL, Ismael da Costa Babo, konklui no rekomenda ba iha organisasaun mudila IAEA no pais sira hotu Asia-Pacifico tuir ida-idak nia perioridade Nasioanl iha apresentasaun nee, liu-liu âmbito Timor-Leste nian hanesan tuir medida sira atu harii konfiansa no tau fiar ba aumenta rede informasaun, promove Timor-Leste nia esforsu sira ba prevensaun ameasa armas CBRN no hasa’e kapasidade ba koñesimentu nasional Timor-Leste hodi hasoru ameasa armas nuklear liuhusi programa planu integradu ba Sustentabilidade Seguransa Nukleár (INSSPs) foka liu bá área perioridade.

  1. Institusionalizasaun ba Polítika nasionál, planu resposta ba preparasaun emerjénsia no mekanizmu koordenasaun setoriál iha asuntu nuklear.
  2. Estratéjia hasa’e kooperasaun rejionál no globál kona-ba kapasitasaun, teknolojia no fahe informasaun armas nuklear.
  3. Materializasaun ba dezenvolve servisu maka’as iha área infraestrutura no rekursu sira seluk ba kapasidade nasionál hodi resilencia kualker ameasa husi dezastre katástrofes ka dezastre asidentes bo’ot armas CBRN (Química, Biológicas, Radiologia no nuclear).

Ekipa Kobertura GREC-APC

X